Tun hmaa 'Pawi' tia sawi thin chhip lama sam zialho hi 'Lai' tia koh an ni ta a. A chhan pawh heti ang hian an sawi. Kawlphai atangin unau thum Thurthum (or Phu-lung)te, Hlankai or Hluankaing) te leh Hlawncheu (or Hluanchiang) te chu tuna chin state an lawn hian Lainun hmunah mei êng an hmu a, an pan a, chutah chuan an inbêngbel ta a. Anni unau thunte hi an thlahtu bul an ni ta a. 'Lailun' hming atang hian 'Lai' tih chi hming hi lo piang. (Ralduna: History of Zahau,1950, p.1; Lailun San Thuanthu, People's Council, Falam,1978, p.1)
Unau thumte Rûn lui an kân lai hian Mar (or Lusei) an lo cheng tawh a. Tin Lailun hi tuna Falam khua atanga khawchhak lam mel (5) vela hlâ, Sunthla khaw chhak lawka awm a ni a, lung lian pui2 a awm khup a, a sang ber a tohlâwt lurh chu feet 200 laia sang a ni a, a chhip a zawl deuh nghe nghe.
Chin state atanga khaw thlang lam, Mizoram tih pantute hi pawl li(4) laiin an kal a. Ho khat a chu Vanhnuaitlira, Hlawncheu Sunthla lal leh a hote an ni a. Falam atangin an kal a, Chhimtuipui (Boinu) chu Saisihchhuahah an kân a, chhim thlang lamah an kal zel a, Rengtlangah an inbêngbel ta a, an rual hian Bâwm, Tlanglau, Pang leh Miria thenkhat an kal vein an sawi.
Ho hnihna chu Chin statea Chawnthia khaw mi Phunhnawma Tlangchhan, Bawilawm Thinthe leh Zabiaka Famchun-hote an ni a. Chhimtuipui an kân hnuin Sangauah leh chhim Vanlaiphai velah an khawsa, Phawngpui tlang bul velah te pawh khua siamin an awm ta zel a.
Ho thumna chu Chinzah leh Khenglawt, Lungzarh atanga kal te, Khuafo atanga kal chhuak Hniarlum, Famchun, Mualchin leh Zinhlawng inkawpte an ni a. Champhai zawmah Tiau an kân hnuin Chhim lam an pan a, Bungtlang, hmar Vanlaiphai, Perilung, Lungrang, Khuanghlum, leh Cherhluna te an khawsa a. Thingsai, chhim Vanlaiphai, Sangau leh Lungtianah te an cheng zêl a. Lungtian atangin hmun hrang hrangah an awm darh ta a ni.
Ho lina chu Thlantlang khua Hlawnchhinga leh Nithanga thlah Thawngliana hote an ni a. Thlantlang khua atangin chhim lam an pan hnuin Mizoramah an lut a, Chhuarlung tlang dung atangin Serkawrah awmhmun an khuar a. Hemi hnu hian Thawngliana unau Lianchia, Khamreia yhlahte Mizoramah an lut ve leh bawk a, Saiha leh a chheh velah an inbengbel ya a ni (Lai Hnam Tobul, Pawi Dist.Council, 1987,p.21-23)
Heng ho lite hi hriat chian theih deuhte an ni a, lalte hi an khua leh tuite chuan an zui zel a. Heng bak hichuan an chênna khaw zawn zel atangin Mizorama lut zel an awm bawk. Hetianga ho li laia lut an nih avangin Mizoram an luh hun pawh hi a rei deuh lo thei lo a, kum 1750-1850 vêlah dah ila a sual lutuk awm lo ve.
Mizo hnahthlak zingah Lai chi te hi a thahnem pawl tak an ni a, chi leh chi indo hun lai te khan rawlrala chet an thiamin hlauh an hlawh viau a, Lusei lam chuan naupang tihthaih nân "pawihin an man ang che," an ti thin a, Lai lam erawh chuan, "Mar pa'n a man ang che," an ti ve thung thin. Mizoramah hian 1901 ah 15827, 1961 ah 4587, 1981 ah 22997 an awm tih chhiarpui atangin kan hmu.
Mizo Raldawna
(B.Lalthangliana : Mizo Chanchin - A Short Account of Mizo History)